Bangheid, gespannenheid en bezorgdheid, iedereen kent het wel, angst. Iedereen ervaart angst, zoals voor een sollicitatiegesprek of voor een presentatie. Maar waarom ervaren we angst en wat is het precies?
Angst is een aangeboren, instinctmatige reactie die kan optreden tijdens (levens)bedreigende gebeurtenissen. Het zorgt ervoor dat er snel gereageerd kan worden op gevaar.
Zo’n angst/paniekreactie staat bekend als de vecht-of-vluchtreactie. Het stelt je in staat om direct te vluchten of te vechten tegen eventueel gevaar. Angst beschermt op die manier je lichaam voor mogelijk gevaarlijke situaties. Tijdens deze reactie kan onder andere je hartslag versnellen en gaat je bloeddruk omhoog.
Echte en ‘neppe’ angsttriggers
Je lichaam is niet in staat onderscheid te maken tussen een echte angst-trigger, zoals het tegenkomen van een wolf, of een neppe angst-trigger, zoals naar de supermarkt gaan.
Dit komt omdat het leven vroeger erg gevaarlijk kon zijn, je lichaam moest er toen altijd vanuit gaan dat er sprake was van echt gevaar. Dat deed je lichaam zodat je in leven kon blijven.
Stel je nu eens voor dat je een paar honderd jaar geleden in een bos had gelopen. Je hoort wat geritsel in de bosjes. Je lichaam staat dan meteen op scherp. De kans dat het een wild dier is, die jou mogelijk kwaad kan doen, is groot. Je lichaam moet zich op zo’n moment klaar maken om te vechten of te vluchten. Je angstmechanisme wordt dan geactiveerd en je krijgt meteen een scheut adrenaline in je bloed. Hierdoor kan jij vechten of vluchten tegen het wilde dier die mogelijk in de bosjes zit.
Doordat de wereld over de jaren heen zo snel veranderd is, is er nu niet snel meer sprake van echt gevaar, zoals een wolf die voor je staat. Toch heb je nu nog steeds hetzelfde angstmechanisme. Het systeem werkt nog steeds precies hetzelfde als een paar honderd jaar terug. Je lichaam kiest er daardoor nog steeds voor om altijd de vecht-of-vluchtreactie te activeren als je lichaam denkt dat er gevaar is.
Dit is het beschermingsmechanisme van je lichaam en die is er om je in leven te houden. Door dit systeem waarschuwt je lichaam je als er gevaar is en steek je bijvoorbeeld niet zomaar een drukke weg over zonder eerst goed te kijken. Het angstsysteem is er dus eigenlijk om je te helpen.
Symptomen
De vecht-of-vluchtreactie zorgt ervoor dat er adrenaline vrij komt in je bloed. Die adrenaline zorgt ervoor dat je een stortvloed aan vervelende lichamelijke symptomen kan ervaren, zoals duizeligheid of een licht gevoel in je hoofd, het ineens warm krijgen/zweten, spierspanning, misselijkheid en trillen. De lijst aan symptomen kan eindeloos zijn. Dit zijn slechts enkele voorbeelden.
Stel je eens voor dat je in een gebouw loopt, en ineens breekt er brand uit. Op dat moment begin je waarschijnlijk te rennen, weg van het gevaar. Op zo’n moment activeert je lichaam de vecht-of-vlucht-reactie. Je krijgt adrenaline in je bloed wat zorgt voor verschillende symptomen. Waarschijnlijk krijg je het warm, gaat je hart erg snel slaan, spannen je spieren zich aan en krijg je een licht gevoel in je hoofd.
Op zo’n moment, wanneer er echt gevaar is, ga je je niet afvragen waar je symptomen vandaan komen. Die reden is duidelijk, dat komt doordat je bang bent voor het vuur. Uiteindelijk zullen de symptomen vanzelf minder worden als je in veiligheid bent.
Maar sta je bijvoorbeeld in de rij in de supermarkt, en je krijgt ineens die symptomen, dan is de kans groot dat je je druk gaat maken om de symptomen die je voelt. In je lichaam gebeurt precies hetzelfde als in de situatie met de brand, maar omdat je in de supermarkt niet het directe gevaar kan vinden, word je waarschijnlijk bang van de dingen die je voelt in je lichaam.
Als je op zo’n moment bang wordt van je eigen gevoelens, communiceer je naar je lichaam dat er sprake is van gevaar. Je lichaam reageert daarop met meer adrenaline. Deze adrenaline komt in je bloed terecht, waardoor je symptomen nog erger worden. Zo kom je vast te zitten in een vicieuze cirkel en kan dit uiteindelijk eindigen in een paniekaanval.
Gevolgen
Als je lang rondloopt met angstklachten kan dit leiden tot vermijdingsgedrag, ook wel agorafobie genoemd. Agorafobie is een van de meest voorkomende gevolgen van angstklachten. Hierbij vermijden mensen moeilijke situaties, of situaties die ik hun ogen gevaarlijk zijn en die hen angst aanjagen.
Een ander gevolg van een angststoornis is vereenzaming. Doordat mensen bepaalde situaties beginnen te vermijden en dus minder dingen gaan ondernemen, zonderen mensen zich vaak af. Mensen komen zo op steeds minder plekken.
Er zijn verschillende onderzoeken gedaan naar de invloed van angststoornissen op de kwaliteit van leven. Hieruit blijkt dat een angststoornis geassocieerd wordt met een verslechtering van de kwaliteit van leven.
Dit kan zich uiten in minder deelname aan de maatschappij, een slecht zelfbeeld, verslechtering van je lichamelijke en emotionele gezondheid, een verhoogd risico op alcoholmisbruik, financiële problemen, toegenomen medicatiegebruik, meer gebruik van de telefonische hulplijnen en zelfmoordpogingen.
Wanneer wordt het angst een angststoornis?
Wanneer je angstsysteem te gevoelig staat afgesteld, gaat het aan op momenten dat het niet nodig is, zoals in een supermarkt. Als je hier dan bang van wordt, kan het je leven op steeds meer vlakken gaan beïnvloeden. Dan blijft het niet bij de supermarkt, maar ben je straks bang op veel meer plekken. Dit zou uiteindelijk kunnen leiden tot eenangststoornis.
Enkele voorbeelden die kunnen wijzen op een angststoornis zijn:
- Constant piekeren
- Het gevoel dat de heftige angstige emoties uit het niets komen, of het gevoel komt op plaatsen waar geen echt gevaar is
- Irrationele angst voor situaties die geen daadwerkelijk gevaar zijn
- Steeds minder dagelijkse activiteiten ondernemen
- Je begint bepaalde situaties te vermijden vanwege angst
Behandeling
Als je last hebt van aanhoudende angstklachten en deze je dagelijks functioneren beperken, is het belangrijk dat je hulp zoekt. Er zijn tegenwoordig verschillende hulpmiddelen waardoor je van je angstklachten af kan komen. De meeste mensen nemen eerst contact op met de huisarts. Via de huisarts kan je bespreken hoe de problemen het best aangepakt kunnen worden en kan je mogelijk worden doorverwezen naar een andere hulpverlener, zoals een psycholoog. Een van de meest voorkomende behandelingen is cognitieve gedragstherapie. Soms worden er ook medicijnen voorgeschreven, vaak zijn dit vormen van antidepressiva. Er zijn daarnaast verschillende online cursussen en zelfhelp-programma’s voor het aanpakken van je angstklachten.