Iedereen is wel eens zenuwachtig om te presenteren voor een groep, of heeft geen zin om sociaal te zijn op verjaardagsfeestjes of op een familiediner. Dit zijn gevoelens die geen groot probleem zijn en die iedereen wel eens ervaart. Maar ga je sociale situaties uit de weg en belemmert de angst voor deze situaties je dagelijks leven? Dan kan het zo zijn dan je last hebt van een sociale fobie.
Wat is een sociale fobie?
Een sociale fobie is een stoornis waarbij je ernstig in je functioneren wordt belemmerd omdat je heel angstig bent in één of meer sociale situaties. Voorbeelden zijn situaties waarin je één op één met mensen moet praten of moet presenteren voor een groep. Mensen die last hebben van een sociale fobie zijn vaak bang over wat andere mensen van hen denken.
Volgens het Leids Universitair Medisch Centrum zijn er twee subtypen van een sociale fobie te onderscheiden. Als eerste heb je de specifieke fobie. Hierbij heeft iemand vooral last van angst in een specifieke sociale situatie, zoals het presenteren voor een groep. Het tweede type is een gegeneraliseerde sociale fobie. Hierbij is iemand bang in verschillende sociale situaties, zoals het praten in een groep, met iemand koffie drinken of naar een verjaardag gaan.
De vecht-of-vluchtreactie
Op het moment dat je angstig wordt in een sociale situatie, start je lichaam dezelfde vecht-of-vlucht-reactie op als in een echt gevaarlijke situatie, zoals het tegenkomen van een wolf of een tijger. Deze reactie wordt ergens door getriggerd. In het geval van een sociale fobie is dit vaak de interactie met andere mensen. Zelfs alleen al het denken aan de situatie zelf, kan ervoor zorgen dat je angstig wordt.
Nadat je in aanraking bent gekomen met jouw angst-trigger, bijvoorbeeld het presenteren voor een groep mensen, komt er adrenaline vrij in je bloed. Die adrenaline maakt je klaar om te vechten of te vluchten tegen het mogelijke gevaar. De adrenaline kan ervoor zorgen dat je verschillende symptomen ervaart, zoals het warm krijgen, hartkloppingen, duizeligheid, hoofdpijn en een rood hoofd krijgen.
Doordat je lichaam niet in staat is om onderscheid te maken tussen een echte angst-trigger en een neppe angst-trigger zal je lichaam er altijd voor kiezen om de vecht-of-vluchtreactie te activeren. Dit is het beschermingsmechanisme van je lichaam en is er om je in leven te houden. Door dit systeem waarschuwt je lichaam je als er gevaar is en steek je bijvoorbeeld niet zomaar een drukke weg over zonder eerst goed te kijken. Het angstsysteem is er dus om je te helpen. Maar wanneer het systeem te gevoelig staat afgesteld, gaat het aan op momenten dat het niet nodig is, zoals in een sociale situatie.
Het belangrijkste kenmerk van iemand met een sociale fobie is een aanhoudende angst voor situaties waarin je sociaal moet functioneren, iets moet presteren waarbij je contact hebt met mensen die je niet kent of een mogelijke beoordeling gaat krijgen van anderen.
Oorzaken
Er is niet een specifieke oorzaak bekend voor het ontwikkelen van een sociale fobie. Vaak is het een combinatie van factoren. Mogelijke oorzaken zijn:
- Erfelijkheidsfactoren: angststoornissen kunnen in de familie veel voorkomen. Uit erfelijkheidsonderzoek blijkt dat familieleden van iemand met een sociale fobie een drie keer grotere kans hebben op het ontstaan van een sociale fobie.
- Omgevingsfactoren: sommige mensen ontwikkelen een angststoornis na het hebben van een onprettige (sociale) situatie. Ook kan het komen doordat een ouder angstig gedrag vertoont, heel controlerend is of over beschermend is naar hun kind.
Gevolgen
Als je last hebt van een sociale fobie, probeer je waarschijnlijk zo min mogelijk contact te hebben met andere mensen. Hierdoor kan het zo zijn dat je misschien dit soort situaties gaat vermijden, waardoor je sociale vaardigheden uiteindelijk achteruit kunnen gaan. Ook kan het zijn dat je functioneren op school of werk slechter wordt. Het komt regelmatig voor dat mensen met een sociale fobie een lagere opleiding volgen of hebben afgerond dan dat eigenlijk bij hen past.
Ook komt het vaak voor dat mensen eenzaam worden, doordat steeds meer sociale situaties worden vermeden. Vaak nodigen zij ook thuis niet vaak mensen uit. Daarnaast zijn mensen met een sociale fobie vaak erg perfectionistisch, waardoor het gevoel kan ontstaan dat mensen hoge verwachtingen van je hebben, taken die gedaan moeten worden langer duren en de werkproductiviteit lager wordt.
Leven met al deze klachten kost veel energie, waardoor je last kan krijgen van stressklachten en vermoeidheid. Veel mensen schamen zich voor de klachten en praten er liever ook niet over met anderen, terwijl veel mensen met een sociale fobie daar juist wel behoefte aan hebben.
Behandeling
De behandelingen die het meest voorkomen bij een sociale fobie zijn cognitieve gedragstherapie en exposure therapie. Bij cognitieve gedragstherapie word je geleerd om anders tegen de moeilijke situaties en gevoelens aan te kijken. Het doel is het veranderen en doorbreken van je gedachtegang en gedrag die de angst in stand houdt.
Exposure therapie richt zich meer op het gedrag. Hierbij word je geconfronteerd met je angsten, op deze manier is het de bedoeling dat je gedrag uiteindelijk verandert en dat je gaat inzien dat er niks ergs gaat gebeuren.
Voor een gegeneraliseerde sociale fobie wordt ook wel een antidepressivum ingezet. Dit zijn de zogenaamde selectieve serotonine heropname remmers (SSRI’s). Deze medicatie zorgt ervoor dat er meer van het hormoon serotonine in de hersenen blijft. Het gebruiken van deze medicatie kan wel leiden tot bijwerkingen, zoals maag- en darmklachten, hoofdpijn en misselijkheid. In de eerste twee weken zijn de bijwerkingen vaak het ergst. De medicatie begint pas goed zijn werk te doen na ongeveer twee tot drie maanden.